Αγώνες, κινητοποιήσεις, απεργίες, διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, «αγανακτισμένοι», κίνημα πλατειών και λαϊκές συνελεύσεις… Αυτές και πολλές ακόμη, σχετικές με τις προηγούμενες, λέξεις κατέκλυσαν τις σκέψεις και τις συνειδήσεις μας, έγιναν μέρος της καθημερινής δράσης μας, κατακλύζοντας παράλληλα τα δελτία ειδήσεων. Αναμενόμενο, λοιπόν, μετά από τέτοιον πληθωρισμό λέξεων (λόγων) και πρακτικών, να γεννηθούν προσδοκίες, όνειρα και ελπίδες ότι «κάτι κινείται», ότι «τα πράγματα αλλάζουν», ότι ο κόσμος – οι «από κάτω» – βγαίνουν στο προσκήνιο. Ότι ένας «καλύτερος κόσμος» τελικά αρχίζει να αχνοφαίνεται στον ιστορικό ορίζοντα.
Αν και στην ιστορική καμπή στην οποία ζούμε μπορεί πράγματι σε ένα συμπυκνωμένο χωροχρονικό σημείο της να «κυοφορείται» ένας «καλύτερος» (πιο δίκαιος, ισότιμος, αλληλέγγυος και ελεύθερος) κόσμος, εντούτοις στην Ελλάδα πρέπει να περιμένουμε μάλλον για πολύ ακόμη. Γιατί πέρα από το πώς εννοεί ο καθένας αυτόν τον «καλύτερο κόσμο», κάτι καθόλου αυτονόητο και άμεσα συνδεδεμένο με ιδεολογικά και θεωρητικά ζητήματα, στις πρόσφατες εκλογές εκφράστηκε και πάλι – και ίσως πιο έντονα αυτή τη φορά – η αγωνία των «από κάτω» να κυβερνηθούν. Μάλιστα, εξαιτίας αυτής ακριβώς της αγωνίας, η οποία κυριάρχησε στο θυμικό και άμβλυνε το λογική, ο «λαός» ψήφισε (εκφράστηκε) αλλοπρόσαλλα και συγκεχυμένα. (Η άποψη για διχασμό μέσα από την ανάδειξη δύο πόλων δεν στέκει, στο βαθμό που δεν εκφράστηκε κάποια ουσιαστική αντίθεση μεταξύ εθνοδεξιάς και αριστεράς. Το αντίθετο, αναδείχθηκε – έστω έμμεσα – μια ιδεολογικοπολιτική συμμαχία στο πλαίσιο του «αντιμνημονιακού μετώπου».)
Έτσι, από τη μία είχαμε ένα σχεδόν 20% ψήφους στην ακροδεξιά (από τους υπερεθνικιστές έως και τους νεοναζί) και άλλο ένα 23% περίπου στην «κυβερνώσα αριστερά». Τώρα, γιατί οι διάφοροι αριστεροί και αριστεριστές δεν έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στην θεαματική ενδυνάμωση της ακροδεξιάς, είναι άξιο απορίας. Ίσως ο ενθουσιασμός μπρος στην προοπτική της κατάληψης της εξουσίας, ίσως η προσήλωση στο λαϊκιστικό «αντιμνημονιακό μπλογκ», περισσότερο δε ο συνδυασμός των δύο, να «τύφλωσαν» την – για πρώτη φορά – αριστερή αξιωματική αντιπολίτευση.
Φαίνεται λοιπόν, πως στην Ελλάδα του σήμερα η πλειονότητα (το 65%, ενώ το 35% της αποχής είναι ένα ενδιαφέρον ζητούμενο το τι τάσεις – υπόγειες ή και συνειδητές – εκφράζει) των πολιτών θέλει εναγωνίως να κυβερνηθεί. Αναζητούνται σωτήρες κάθε είδους με κεντρικό, αν όχι μόνο, κριτήριο να γυρίσουν οι άνθρωποι πίσω στις «καλές εποχές»: να ξαναπάρουν τα επιδόματα, τους μισθούς και τα δάνειά τους, να «αράξουν» στο δημόσιο και να περιμένουν από τους κυβερνώντες διάφορες «εξυπηρετήσεις-διευκολύνσεις». Με άλλα λόγια, η «ανατροπή» στην κοινοβουλευτική σύνθεση («κατάρρευση του δικομματισμού») είναι ένα ωραιότατο άλλοθι για να μην αλλάξει απολύτως τίποτα στην πραγματικότητα που ζούμε. Είναι τυχαίο άραγε το γεγονός ότι η όποια κριτική στο παλιό καθεστώς της διαφθοράς, του βολέματος, της πλαστής ευημερίας ακουγόταν «από κάτω», έχει εξαφανιστεί, για να δώσει τη θέση της στον λαϊκισμό του «όλοι είναι κλέφτες και προδότες» και ότι ζούμε σε καθεστώς «χούντας», ότι «οι ξένοι θέλουν το κακό μας», γι’ αυτό πρέπει να φύγουν ή ότι οι ευρωπαίοι «μας» έχουν ανάγκη και όχι «εμείς»;
Το ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να αυτοοργανωθούν, ότι προτιμούν να αναθέτουν σε άλλους τις υποθέσεις και τη «σωτηρία» τους, ακόμα και σε τραμπούκους της χ. α. την «ασφάλεια» και για τις καθημερινές ανάγκες τους, και γενικά επιτρέπουν (δηλαδή, αφήνονται στην αποχαύνωση της ιδιωτικής μιζέριας) «να καθαρίζουν τα παλικάρια» αντί για αυτούς, είναι η πηγή της κοινωνικής παθογένειας που βιώνουμε. Πρόκειται ακριβώς για το μείζον πρόβλημα ότι δεν υπάρχει συνείδηση, ατομική και άρα ούτε συλλογική (πόσο μάλλον ταξική) – ούτε και (κριτική) σκέψη. Δεν υπάρχει το αυτόνομο ενσυνείδητο υποκείμενο, συνεπώς δεν υπάρχει και κοινωνία. Σαν να μην έφτανε μόνο αυτό, μεγάλη μερίδα της κοινωνίας έχει πιαστεί στην παγίδα του φόβου και του μίσους για όποιον «δεν αρέσει η φάτσα του», για τον μη «κανονικό», τον «διαφορετικό», τον «ξένο», τον «Άλλον». Φαίνεται όμως πως για τον προοδευτικό και αριστερό «πόλο» όλα αυτά χωνεύονται, για λόγους τακτικής, από τον αντιμνημονιακό αχταρμά.
Από τη μια λοιπόν έχουμε όλους αυτούς που θέλουν να κυβερνηθούν, χωρίς να σκέφτονται το κόστος και τις συνέπειες για την ελευθερία και την κοινωνική χειραφέτηση, αλλά ούτε για τον δρόμο που θα πάρει η ανθρωπότητα αν παραμείνει προσκολλημένη στο παλιό καθεστώς και τρόπο ζωής, τα οποία – σημειωτέον – έχουν ήδη καταρριφθεί και αποδομηθεί. Το τραγικό είναι όμως ότι δεν το έχει ακόμη συνειδητοποιήσει, ενώ, όταν θα το αντιληφθεί, το σοκ και η οδύνη θα είναι πλέον αναπόφευκτα. Και από την άλλη, όλον αυτόν το συρφετό που θέλει οπωσδήποτε να κυβερνήσει τις «μάζες».
Τα παραπάνω σχόλια-παρατηρήσεις, εφόσον είναι έγκυρα και αληθή, εγείρουν σοβαρά ιδεολογικά, θεωρητικά και φιλοσοφικά ζητήματα, για τη φύση του ανθρώπου και την ικανότητα να αναλάβει και να πετύχει μια γνήσια κοινωνική επανάσταση. Εδώ, βέβαια, το ζήτημα δεν τίθεται από μια δογματική στάση, αλλά από πρόθεση για περισσότερη έρευνα. Γιατί όσο και αν αυτοί οι προβληματισμοί ξεβολεύουν και ενοχλούν την εύκολη σκέψη και τα αυτονόητα σχήματα, ωστόσο είναι πολύ εποικοδομητικοί στο βαθμό που μπορεί να γεννήσουν γόνιμες συζητήσεις και θεωρητικές αναζητήσεις-απαντήσεις. Απώτερος στόχος και αισιόδοξη προοπτική, το να δώσει ο ριζοσπαστικός-ανατρεπτικός «πόλος» μια πειστική και ψύχραιμη απάντηση, που να απεγκλωβίζει από το σημερινό παράδοξο-αδιέξοδο την υπόθεση της κοινωνικής χειραφέτησης-αντιεξουσίας και της παγκόσμιας επανάστασης.
Τέλος, ως συνέχεια της συζήτησης, δύο ακόμη θέματα θα πρέπει να εξεταστούν και να δοθεί μια περιεκτική και ρεαλιστική (ψύχραιμη) απάντηση: α) Μας τελείωσε ο δικομματισμός ΠΑΣΟΚ / ΝΔ ή πήρε άλλη μορφή; β) Τι σημαίνει η πρόσφατη εκλογική αποχή (με δεδομένο ότι στα αστικά κέντρα το ποσοστό αποχής δεν αυξήθηκε, άρα η αύξησή του στην επαρχία συνδέεται και με οικονομικούς λόγους);
30/5/2012
Δημήτρης Φασόλης